Rewolucja na rynku ubezpieczeń komunikacyjnych

Wyższe odszkodowania, ale i droższe polisy, to prawdopodobna konsekwencja nowych wytycznych KNF dotyczących zasad wypłaty odszkodowań z ubezpieczeń komunikacyjnych. Skutki zmian powinny być odczuwalne najpóźniej z początkiem kwietnia 2015 r.

Nowe wytyczne

Jedną z kompetencji Komisji Nadzoru Finansowego jest nadzór nad rynkiem ubezpieczeń. W wytycznych dotyczących likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych z dnia 16 grudnia 2014 r. KNF nakazała zakładom ubezpieczeń podwyższenie standardów w zakresie likwidacji szkód poprzez dokładne sprecyzowanie standardów w tym zakresie. Konsekwencją wprowadzenia przez ubezpieczycieli wytycznych w życie, które ma nastąpić nie później niż do 31 marca 2015 r., powinno być podwyższenie wypłacanych odszkodowań za zdarzenia komunikacyjne.

Działania KNF w założeniu prowadzić mają bowiem do wyeliminowania praktyk będących zmorą poszkodowanych, jak np. amortyzacja wartości części zamiennych czy odmowa pokrycia kosztów najmu pojazdu zastępczego. Generalnie więc uzyskanie odszkodowania za kolizję drogową powinno być znacznie łatwiejsze, a otrzymana kwota bardziej satysfakcjonująca. Z drugiej strony należy spodziewać się jednak podwyżki cen polis, w tym obowiązkowego ubezpieczenia OC.

Realizacja wytycznych

KNF wydała łącznie 21 wytycznych wraz ze słownikiem pojęć oraz informacjami dotyczącymi ich wprowadzenia, prawidłowego rozumienia i zasad stosowania. Co ważne, powinny być one stosowane przez wszystkie zakłady ubezpieczeń działające na terenie Polski. Wolą KNF jest, aby wytyczne były realizowane także przez osoby współpracujące z ubezpieczycielami w ramach powierzania im części zadań, tj. np. rzeczoznawców. Komisja wskazuje, iż najlepszym środkiem do osiągnięcia tego celu jest zamieszczanie w umowach z takimi podmiotami klauzul zobowiązujących do przestrzegania wytycznych. Wybór środków, jakie zakłady ubezpieczeń podejmą w celu realizacji wytycznych, pozostawiony został jednak do dyspozycji ubezpieczycieli.

Najważniejsze zmiany

Dla poszkodowanych dochodzących odszkodowania najważniejsza jest treść wytycznych od 15 do 21, dotyczą one bowiem sposobu ustalenia wysokości świadczenia. Do najważniejszych zmian należą m.in.:

• potwierdzenie prawa poszkodowanego do najmu pojazdu zastępczego przez okres ekonomicznie uzasadniony (także w sytuacji, gdy nie prowadzi on działalności gospodarczej), przy czym to ubezpieczyciel po zgłoszeniu szkody powinien poinformować o zasadach uznawania kosztów najmu takiego pojazdu,
   
• przy ustalaniu kosztów naprawy pojazdu zakład ubezpieczeń powinien, co do zasady, brać pod uwagę koszty nowych materiałów służących do naprawy pojazdu (pomniejszenie wypłaconej kwoty może mieć jednak miejsce w sytuacji, gdy ubezpieczyciel wykaże, że dokonana naprawa doprowadziła do wzrostu wartości pojazdu w stosunku do cen sprzed zdarzenia),
   
• zakaz ograniczania poszkodowanemu możliwości naprawy pojazdu poprzez zakwalifikowanie szkody jako całkowitej, gdy nie zachodzą obiektywne przesłanki do jej uznania, a tym samym stosowanie takich samych kryteriów przy kwalifikowaniu szkody jako częściowej lub całkowitej,
   
• nakaz badania przez zakład ubezpieczeń (z własnej inicjatywy) czy zachodzi podstawa do wypłaty odszkodowania za spadek wartości handlowej pojazdu, (w praktyce co do zasady dotyczy aut nowych i kilkuletnich),
   
• ustalanie odszkodowania w oparciu o tzw. metodę kosztorysową powinno uwzględniać wartość dostępnych części.

Skutki wprowadzenia zmian

Wytyczne wymagają od ubezpieczycieli działania zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania w odniesieniu do umów obowiązkowego OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, co powoduje m.in., że wypłacone odszkodowanie powinno uwzględniać nie tylko rynkową wartość usług i części zamiennych, ale także wartość podatku VAT. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy poszkodowany jest podatnikiem VAT, a zatem ma możliwość jego odliczenia. Skutkiem wytycznych ma być zatem zmuszenie ubezpieczycieli do dostosowania praktyki likwidacji szkód do orzecznictwa, a tym samym zmniejszenie ilości odwołań i spraw sądowych przeciwko ubezpieczycielom i zwiększenie zaufania do całej branży.

Obowiązek stosowania

Podstawowym pytaniem związanym z realizacją wprowadzonych wytycznych jest możliwość ich nieprzestrzegania bądź obejścia przez zakłady ubezpieczeń. Z treści dokumentu zawierającego wytyczne wynika, że mają one być stosowane zgodnie z zasadą: "stosuj lub wyjaśnij". Oznacza to, że każdy zakład ubezpieczeń, który odstąpi od stosowania wytycznych, zobowiązany jest do złożenia wyjaśnień uzasadniających brak stosowania wytycznych w prowadzonej działalności. Ponadto zakłady ubezpieczeń zostaną zobowiązane do uzupełniania formularza dotyczącego wytycznych KNF, będzie on jedną z podstaw do weryfikacji stosowania wytycznych przez zakłady ubezpieczeń. Co ważne, za przestrzeganie standardów odpowiedzialność ponosi sam zakład ubezpieczeń, nie ma bowiem możliwości zlecenia niejako "na zewnątrz" czynności związanych z dostosowaniem procesu likwidacji szkód do treści wytycznych.

Co ze składką?

Wytyczne KNF nakładają na ubezpieczycieli liczne obowiązki. Komisja odwołuje się jednak także do treści ustawy o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 950 ze zm.), w zakresie przepisów regulujących wysokość składki ubezpieczeniowej, którą ustala się po dokonaniu oceny ryzyka ubezpieczeniowego. Składkę ustala się w wysokości, która powinna co najmniej zapewnić wykonanie wszystkich zobowiązań z umów ubezpieczenia i pokrycie kosztów wykonywania działalności ubezpieczeniowej zakładu ubezpieczeń (art. 18 ust. 2 ustawy). Naturalną konsekwencją obiektywnego zwiększenia obowiązków zakładów ubezpieczeń będzie zatem wzrost wysokości składki.